Historia szkoły

Szkolnictwo zawodowe w Leżajsku do 1939 roku

Niniejszy rozdział opracowano przede wszystkim w oparciu o „Kronikę szkoły”, „Dzieje Leżajska” pod red. Krzysztofa Baczkowskiego
i Józefa Półćwiartka oraz artykuł Józefa Półćwiartka „Szkolnictwo i oświata w Leżajsku w okresie okupacji hitlerowskiej”.W roku 1773 Galicję podzielono na 6 cyrkułów, a te na 59 dystryktów. W tych ostatnich wyodrębniono „państwa prywatne” i dominia
oraz miasta i miasteczka. W wyniku podziału osad miejskich w Galicji w 1785 roku na miasta i miasteczka, Leżajsk zostaje zaliczony do tych ostatnich.Po kolejnych reorganizacjach administracji kraju w 1846 roku Leżajsk został siedzibą powiatu, ale na krótko, gdyż w wyniku kolejnej zmiany podziału administracyjnego Galicji, znalazł się w nowym powiecie z siedzibą w Łańcucie.Pomimo utraty statusu starostwa Leżajsk pozostał najważniejszym ośrodkiem handlu i rzemiosła dla całej okolicy. Rozwijał się tu głównie wyrób sukna, galanterii drewnianej, zabawek a także murarstwo, produkcja wyrobów z gliny i wikliny. Młodzież ucząca się zawodu u rzemieślników i sklepikarzy zobowiązana była uczęszczać do szkół przemysłowych dokształcających. Placówka taka powstała w Leżajsku przed rokiem 1890, początkowo jako kursy dokształcające kowali i murarzy. Potem jako zakład stały, w którym pracująca młodzież uczyła się w soboty w godzinach popołudniowych oraz w niedziele w godzinach dopołudniowych.

W „Kronice szkoły” czytamy, że w 1885 roku szkołę nauki uzupełniającej przeorganizowano na Publiczną Szkołę Dokształcającą Zawodowo, popularnie nazywano ją „Zawodówką”. Szkoła ta nie była państwową, ale istniała przy ówczesnym „Magistracie” i pracujący w niej nauczyciele wynagradzani byli z budżetu miasta. Placówka swoje zajęcia prowadziła już przez cały rok szkolny. Uczęszczali do niej terminatorzy, praktykujący i odbywający naukę zawodu u mistrzów. Specjalny przywilej mieli praktykanci murarscy, bo mogli zaczynać naukę w tej szkole w pierwszych dniach listopada, a kończyli ją w ostatnich dniach kwietnia. Ten okres liczony był im tak, jakby uczęszczali na naukę pełny rok szkolny. Uzasadnieniem było to, że w okresie od pierwszych dni maja do końca października wyjeżdżali z murarzami do innych miejscowości, gdzie praktykowali na prowadzonych budowach, jednocześnie zarabiając. W okresie przemian Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowo z dwuletniej przeorganizowana została na trzyletnią
i uczęszczanie uczniów do tej szkoły pokrywało się z trzyletnim terminem u mistrza.

Dzienne zajęcia ucznia terminatora trwały od godziny 6.00 do 21.00, do południa odbywała się praktyka u mistrza, a od 17.00 nauka w szkole. Ukończenie szkoły decydowało o dopuszczeniu do egzaminu czeladniczego. Ten typ szkoły zawodowej w Leżajsku istniał do czasu drugiej wojny światowej.W ostatnich latach szkoła podlegała Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, które współfinansowało wynagrodzenie dla nauczycieli.
W tym czasie starano się również o założenie szkoły sukienniczej. Jednak miasto nie było w stanie wypełnić warunków postawionych przez Radę Szkolną Krajową, bo musiałoby dostarczyć pomieszczeń na szkołę i warsztaty, opłacić nauczycieli i pokryć wszystkie wydatki szkolne.

W roku 1901 Rada wystąpiła z wnioskiem do Sejmu Krajowego o utworzenie w mieście szkoły koszykarskiej. W roku 1909 Szkoła Koszykarska już w Leżajsku funkcjonowała. Jej kuratorem był Bronisław Nowiński, a instruktorem Wojciech Kut. Rada opłacała najem lokalu i instruktora.W niezmiernie trudnych warunkach prowadzono nauczanie podczas I wojny światowej. Budynki szkolne w pierwszej kolejności były zajęte na koszary,
a następnie na szpitale wojenne austriackie i rosyjskie. W jesieni i zimie roku 1914/1915 lekcje w szkołach nie były prowadzone. Dopiero przesunięcie się frontu na Wołyń i Polesie, wyprowadzenie służb etapowych z doliny Sanu bardziej na wschód, umożliwiło odzyskanie budynków szkolnych i przywrócenie nauczania w szkołach (męskiej i żeńskiej) powszechnych oraz w gimnazjum. Trudności pojawiły się natomiast z uruchomieniem szkoły przemysłowej uzupełniającej. Naukę w niej rozpoczęto jesienią 1915 roku. Nauczanie w Szkole Koszykarskiej zawieszono, bo wydatki na nią przed wybuchem wojny urosły do800 koron rocznie i Rada Miejska nie była w stanie sprostać im w sytuacji ustania płacenia podatków miejskich.

W dwudziestoleciu międzywojennym podejmowane były liczne inicjatywy w zakresie kształcenia i dokształcania zawodowego. W 1923 roku działała w Leżajsku szkoła przemysłowa uzupełniająca, która w roku szkolnym 1930/1931 skupiała 98 uczniów w trzech kompletach.W tym okresie nadal funkcjonowała w Leżajsku Krajowa Szkoła Koszykarska, która organizowała także w okolicy kursy koszykarskie.Z inicjatywy Józefa Kapuścińskiego, dyrektora Prywatnego Gimnazjum Koedukacyjnego Kupieckiego w Jarosławiu, w 1937 roku założona została eksperymentalna wędrowna szkoła kupiecka w Grodzisku Dolnym. W roku następnym z inicjatywy Zarządu Miejskiego przeniesiono ją do Leżajska, przeznaczając dla niej lokal po dawnej koszykarni mieszczącej się do 1926 roku w budynku Domu Chorych przy ulicy Sandomierskiej.

W roku 1938/1939 na liście uczniów tej szkoły były 52 osoby, w tym 14 dziewcząt. Opłaty za naukę wynosiły od 80 do 205 zł. Koszty utrzymania szkoły pokrywane były z dotacji Wydziału Powiatowego w Łańcucie, gminy Leżajsk, Izby Handlowo-Przemysłowej, Banku Spółdzielczego w Leżajsku, Kuratorium Lwowskiego.

Władze lokalne Leżajska w latach II Rzeczypospolitej przywiązywały dużą wagę do zdobywania przez młodzież wykształcenia. W okresie tym prężnie działała Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa w Leżajsku, kultywująca tradycje dokształcania zawodowego w mieście jeszcze ze schyłku XIX stulecia. Trudno dziś precyzyjnie wskazać nazwiska uczniów i nauczycieli tej jednostki edukacyjnej, gdyż zawieruchy w historii Leżajska spowodowały zaginięcie wielu ważnych dokumentów z tych odległych czasów.

Szkoła jest w posiadaniu dokumentu – „Spis uczni w szkole” Szkoły Zawodowo-Dokształcającej w Leżajsku od roku 1924. Dyrektorem tej placówki w latach 1935-1939 był Roman Szczupak, równoczesny kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 1. Zajęcia w szkole prowadzone były przede wszystkim przez nauczycieli Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 1.Inne zachowane dane dotyczące istnienia i działalności szkoły pochodzą z 1 września 1937 roku i wynikają z dokumentacji szkoły przechowywanej w Archiwum Państwowym w Przemyślu.

Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa w Leżajsku mieściła się w budynku Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 1, a zajęcia w niej odbywały się w godzinach popołudniowych lub wieczornych. Skupiała ona uczniów różnych specjalności rzemieślniczych, kształcących się u mistrzów. Inwentarz szkoły zawodowej został zrabowany i zniszczony przez okupanta już jesienią w 1939 roku. Szczególnie cenne były tam pomoce naukowe i pokaźny zbiór wytworów rzemiosła artystycznego (majstersztyków czeladniczych), głównie z zakresu kowalstwa, ślusarstwa
i ciesielstwa. Pełna likwidacja szkoły i majątku szkolnego przekreśliła istnienie tej zasłużonej placówki dla miasta i regionu wiejskiego.